Kazimierz Kutz jest felietonistą katowickiej Gazety Wyborczej. Właśnie na jej stronach internetowych ukazał się jego nowy tekst pt. Karzeł Europy. Reżyser mieszka pod Warszawą, ale na kanwie refleksji ekologicznych i politycznych zeszło na jedzenie. Gdy zaś tęsknie wspominamy domowe smaki, bardzo często przechodzimy na język domowy, używany w dzieciństwie. Oto więc takie kulinarne wspomnienie:

Boczku używam do różnych potraw i topię na „tuste ze szpyrkami” w słodkiej cebuli wedle starego przepisu; kiedy zdejmuję potrawę z blachy, dolewam nieco mleka i fyrlom, bo tak robiła moja [mama] Anastazja na Starych Szopienicach, jeszcze przed śmiercią Marszałka. Tak, mamy tu silną pamięć rodową, ona jest jak kosmiczny gnój; możemy nie pamiętać, po co nam była ta Polska, ale jak się waży żur [!!!] zawsze przydzie co i jak do gowy.

No i zrobiło się sympatycznie i dialektalnie (gwara pogranicza śląsko-małopolskiego z fonetycznymi wpływami polszczyzny ogólnej).
W śląszczyźnie sprzed stu lat jeden był pewnik i powszechnik: starosłowiańskie *-ri– brzmiało jak –ři– (dźwięczne lub bezdźwięczne w zależności od otoczenia fonetycznego: gřiby dźwięcznie, přiniós bezdźwięcznie. Wraz z zanikiem „drżącości” pochodników starosłowiańskiego (i staropolskiego) miękkiego r, które brzmiało na znacznym obszarze słowiańskojęzycznego Śląska tak jak ř czeskie (ostało się trochę tego brzmienia u co bardziej konserwatywnych fonetycznie mieszkańców Księstwa Cieszyńskiego), przekształciła się ta głoska w [ž] i [š], czyli odpowiednie wyrazy brzmiały najczęściej: [gžiby] i [pšińůs]. Zmiana końca XX wieku i początku wieku XXI polega na upodobnieniu się w tym zakresie do polszczyzny ogólnej, gdzie owe refleksy *-ri– od co najmniej trzech stuleci wymawiane są twardo, bo nie ma tam i, lecz jest y: [gžyby], [pšyńus(ł)].

Gdyby ř nie zostało zastąpione przez [ž] i [š] i gdyby i nie zostało zastąpione przez y, nikt by się nie mylił, bo słowa warzi i waży dostatecznie wyraźnie by się różniły. Skoro nie jest oczywiste, to trzeba bardziej uważać i myśleć, a gdy tak się nie stało, to nieuwaga autora i/lub redakcji stała się przyczyną napisania niniejszego tekstu.

Woda wrze, w warze można warzyć warzywa. W warzelniach soli sól też się warzy. A kto nawarzył nie najlepszego piwa, sam je musi wypić.
I żur też się warzy, czyli gotuje, a nie waży na wadze. Ze żuru chop jak z muru.